فناوری Web 3.0 انقلاب اینترنت!

فناوری Web 3.0 انقلاب اینترنت!

فرض کنید به دنبال موضوعی خاص در اینترنت در حال جستجو هستید و قبل از اینکه اطلاعات کامل را برای جستجوی خود در اختیار وب قرار دهید، خودش متوجه شود و تمام داده‌های مورد نیازتان را نمایش دهد! چه حسی خواهید داشت؟ به نظر عجیب می‌آید ولی مطمئناً یک تجربه کار با اینترنت متفاوت و یا شاید کمی ترسناک را احساس خواهید کرد! با این حال ممکن است این مسئله واقعیت نسل بعدی وب باشد. طبق ادعاهای افراد توسعه‌دهنده و هواداران Web3، اینترنت بسیار هوشمند خواهد شد و این هوشمندی بخاطر حضور هوش‌مصنوعی در تمام فضای اینترنت خواهد بود. تمام داده‌های موجود در فضای وب به صورت یکپارچه قرار خواهند گرفت. این یکپارچگی اتفاقات عجیب دیگری را به همراه خواهد داشت. برای مثال استفاده و حضور بانک‌ها بی‌معنی خواهند بود زیرا افراد قادر خواهند بود که بدون نیاز به واسطه ارزهای دیجیتال را مبادله کنند و سوابق مالی دیجیتالی خود در بستری امن، بررسی و نگهداری کنند. با تمام این تفاسیر، هنوز Web3 و ویژگی‌های آن در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و تنها چیزی که مشخص است استقبال و علاقه بی‌سابقه‌ای است که افراد و شرکت‌های مختلف به نسل جدید اینترنت نشان داده‌اند. بسیاری از شرکت‌ها آمادگی خود برای یادگیری کار در بستر Web3 را اعلام کرده‌اند و حتی برخی از آن‌ها نیز از آمادگی خود برای کمک به توسعه این بستر خبر داده‌اند. در این وبلاگ سعی کردیم تا حد ممکن نسل جدید اینترنت، مزایا و معایب آن، امکان وجود خطرات احتمالی، تأثیرات عدم تمرکز بر حاکمیت وب، مدیریت داده‌ها و بسیاری مفاهیم کلیدی دیگر را مورد نقد و بررسی قرار دهیم.

فناوری Web 3.0 چیست؟

نسل سوم وب تکامل بعدی شبکه جهانی وب را توصیف می‌کند، رابط کاربری که دسترسی به اسناد(Documents)، اپلیکیشن‌ها و برنامه‌های چندرسانه‌ای(Multimedia) را به گونه‌ای متفاوت در اینترنت فراهم می‌سازد؛ اما همانطور که پیشتر نیز گفته شد، هنوز تعریف کاملی از آن در دسترس نیست و حتی املای دقیق آن نیست مشخص نیست و شرکت‌های تحلیلی مانند Gartner، Forrester و IDC از آن با دو املای متفاوت "Web3" و "Web 3.0" در جاهای مختلف نام می‌برند. اب این حال چیزی که واضح است این است که نسل سوم وب تأکید زیادی بر برنامه‌های غیرمتمرکز(Decentralized) خواهد داشت و احتمالاً از فناوری‌های مبتنی بر بلاکچین(Blockchain) به صورت گسترده‌ای استفاده خواهد کرد. همچنین از یادگیری ماشینی و هوش‌مصنوعی برای تقویت یک وب هوشمندتر و سازگارتر استفاده خواهد شد.

تحول وب

نسل سوم وب جایگزینی مناسب برای نسل‌های قبلی به نظر می‌آید و پیشبینی می‌شود که به راحتی محوبیت خود را در بین کاربران پیدا کند. نسل اول وب که نام آن "Web 1.0" بود، در سال 1989 توسط دانشمند بریتانیایی تیم برنرز لی(Tim Berners-Lee) اختراع شد که مفاهیم فرامتنی(Hypertext) را برای لینک کردن متن دیجیتال پیشنهاد شده در سال 1963 توسط یکی از پیشگامان زمینه فناوری اطلاعات به نام تد نلسون(Ted Nelson) که فردی آمریکایی بود، به کار برد. علاوه بر برنامه‌نویسی اولین مرورگر، این دانشمند بریتانیایی زبان نشانه‌گذاری فرامتنی یا همان HTML(Hypertext Markup Language) را نیز نوشت که به مرورگرها می‌گوید چگونه محتوا را نمایش دهند و همچنین پروتکل انتقال فرامتن یا همان HTTP(Hypertext Transfer Protocol) را تعیین می‌کند که چگونه وب سرورها فایل‌ها را به مرورگر منتقل کنند. او همچنین شروع به طراحی نرم‌افزاری برای وب معنایی(Semantic Web) کرد که داده‌ها را بین صفحات وب لینک می‌کرد؛ اما محدودیت‌های سخت‌افزاری مانع از اجرای آن شد. مردم تا سال 1993 با انتشار موزائیک(به انگلیسی Mosaic، اولین مرورگر محبوب)، که بعدها به Netscape navigator تغییر نام داد، او دنیای وب اطلاع چندانی نداشتند اما همین مرورگرهای ابتدایی بعدها زمینه ساخت مرورگرهای گرافیکی کاربرپسند از جمله Microsoft Internet Explorer و خیلی بعدها Apple Safari، Mozilla Firefox، Chrome و مابقی آن‌ها شد. بعد از آن نام دیگری در صنعت وب رخ‌نمایی کرد، موتورهای جستجو! اولین موتورهای جستجویی که در بین کاربران محبوب شدند و پا به صحنه گذاشتند، موتورهای نام‌ آشنای Yahoo، Lycos و AltaVista بودند؛ اما تا سال 2004 گوگل بسیاری از آن‌ها را از میدان رقابت کنار زد. در اولین سال‌های هزاره سوم بود که دانشمندان شروع به ترویج ایده یک وب ارتقا یافته و تعاملی‌تر کردند و آن را Web 2.0 نامیدند. برنرز-لی مفهوم وب معنایی خود را با نوشتن مقاله‌ای در Scientific American(یک مجله بسیار معروف و محبوب در حوزه علم و دانش است) شکل داد و بعدها یک ناشر با نام تیم اوریلی(Tim O’Reilly) با راه‌اندازی کنفرانسی با موضوع Web 2.0 به ترویج و ارتقا آن کمک کرد. رویای یک وب تعاملی چندین سال بعد با محبوبیت سرسام‌آور شبکه‌های اجتماعی مانند فیسبوک محقق شد. ائتلاف وب جهانی(World Wide Web Consortium) که بدنه استاندارهای وب به شمار می‌رود، استانداردهای وب معنایی را منتشر کرد. تقریباً در همان زمان‌ها بود که دو فناوری ضروری Web3 متولد شدند، ارز دیجیتال و بلاکچین. در ادامه روزنامه‌نگاران و پیشگامان عرصه تکنولوژی از جمله گاوین وود(به انگلیسی Gavin Wood، یکی از بنیان‌گذاران اتریوم)، شروع به استفاده از اصطلاح Web3 و ترویج نام آن به عنوان یک نسخه غیرمتمرکز و هوشمند از اینترنت کردند. در ادامه تحولات وب را در به ترتیب سال باهم بررسی خواهیم کرد:
1963: تد نلسون(Ted Nelson)، پیشگام و فیلسوف محسباتی، اصطلاح Hypertext را برای توصیف صفحات متنی که توسط لینک‌ها به یکدیگر وصل می‌شوند، ابداع کرد.
1969: وزارت دفاع ایالات متحده، ARPANET را راه‌اندازی کرد که یک شبکه غیرمتمرکز(Decentralized) و Packet-Switched(به معنای انتقال بخش‌های کوچک داده در شبکه‌های مختلف است) برای متصل کردن سازمان‌های تحقیقاتی و نظامی با یکدیگر بود. آرپانت از یک پروتکل کلیدی اینترنت به نام TCP/IP استفاده می‌کرد.
1989: دانشمند عرصه کامپیوتر، برنرز-لی، یک سیستم اطلاعاتی جهانی لینک شده را پیشنهاد داد که بعدها آن را وب جهانی یا همان World Wide Web نامید.
1990: برنرز-لی اولین مرورگر وب و نرم‌افزار سرویس‌دهنده را نوشت و توسعه HTML که استانداردی برای توصیف محتوا و ظاهر صفحات است را آغاز کرد. پایان کار ARPANET و آغاز گستردگی اینترنت در کل جهان.
1993: مارک اندریسِن(Mark Andreessen) و اریک بینا(Eric Bina)، موزائیک(Mosaic) را منتشر کردند که اولین مرورگر محبوب گرافیکی کاربرپسند به شمار می‌رود و ساخت آن باعث رونق صنعت اینترنت در اوایل قرن نوزدهم میلادی شد.
1994: برنرز-لی انجمن وب جهانی که سازمان‌ اصلی استاندارهای اصلی وب یه شمار می‌رود را تأسیس کرد. اندریسن و جیم کلارک(Jim Clark) یک شرکت کامپیوتری با نام Netscape را تأسیس کرده و مرورگری بر پایه موزائیک را منتشر کردند که بعدها به Navigator تغییر نام داد.
1995: کمپانی مایکروسافت مرورگر Internet Explorer را معرفی کرد و آن را با ویندوز همراه نمود. جنگ بین مرورگرها مایکروسافت و Netscape آغاز شد ولی در نهایت مایکروسافت اکثر سهم بازار را به نام خود کرد. عرصه روی کارآمدن موتورهای جستجو آغاز شد و موتورهایی مانند Yahoo، AltaVista، Excite، InfoSeek، Lycos و Magellan در بین کاربران محبوب شدند. شرکت Sun Microsystems زبان برنامه نویسی جاوا را منتشر کرده و امپراتوری خود را در عرصه برنامه‌هایی که در وب اجرا می‌شدند آغاز کرد.  
1998: شرکت Netscape، موزیلا(Mozilla) را پایه‌گذاری کرد که در ادامه مرورگر محبوب Firefox را در سال 2004 منتشر کردند. Larry Page و Sergey Brin دو دانشجوی مقطع دکترای دانشگاه استنفورد بودند که موتور جستجوی گوگل را به عنوان پروژه دکترای خود نوشتند. گوگل در سال 2004 عمومی شد و یک دهه بعد به غول بزرگ Web 2.0 برای جستجو و تبلیغات لقب گرفت.
1999: یک طراح وب به نام Darcy DiNucci از اصطلاح Web 2.0 برای توصیف روشی جدید برای اتصال برنامه‌ها و به اشتراک‌گذاری محتوا استفاده کرد. 
2001: برنرز-لی یکی از دیدگاه‌های خود به نام داده‌های متصل(Connected Data) را که در سال 1989 به عنوان یکی از ویژگی‌های نسل بعد وب مطرح کرده بود را در این سال تشریح و توضیح داد. 
2003: شرکت Apple، مرورگر Safari را به عنوان مرورگر اصلی دستگاه‌های تولید شده توسط این کمپانی منتشر کرد.
2004: تیم اوریلی(Tim O’Reilly) با شروع یک کنفرانس برای برجسته کردن برنامه‌های تعاملی نوظهور به محبوبیت Web 2.0 کمک بسیاری کرد. 
2006: فیسبوک توسط یکی از ترک تحصیل کردگان دانشگاه هاروارد به نام مارک زاکربرگ(Mark Zuckerberg) برای استفاده دانشجویان راه‌اندازی شد، سپس برای استفاده همگان در دسترس عموم قرار گرفت و تا سال 2010 به نیم میلیارد کاربر دست یافت. روزنامه‌نگاری به نام John Markoff در مقاله‌ای در روزنامه New York Times از واژه Web 3.0 برای توصیف یک وب معنایی که ویژگی‌های بسیار متفاوتی دارد استفاده کرد.
2008: فرد یا گروهی ناشناس با نام مستعار ساتوشی ناکاموتو(Satoshi Nakamoto)، مقاله‌ای را منتشر کرد که در آن بیت‌کوین را به عنوارن اولین ارز دیجیتال و بلاکچین به عنوان بستری که بیت‌کوین قرار است روی آن پیاده‌سازی و اجرا شود، معرفی و توصیف کردند که هر دو پایه‌های اصلی Web3 به شمار می‌روند.
2014: گاوین وود(Gavin Wood)، یکی از بنیان‌گذاران پلتفرم بلاکچین اتریوم، یک پست وبلاگی بسیار تأثیرگذار در مورد جزئیات Web3 نوشت و به شرح آن پرداخت. 
2015: در دانشگاه MIT، برنرز-لی کار خود را بر روی یک Solid که یک پشته وب معنایی متن باز(Open source semantic web stack) که بر روی بلاکچین ساخته نشده بود آغاز کرد. او بعدها کار تجاری‌سازی این فناوری را نیز انجام داد.
2021: ارزهای رمزنگاری شده بلاکچین و همچنین NFTها به جریان اصلی تبدیل شدند. تبلیغات حول محور آن‌ها و نسل سوم وب شدت گرفته و Web 3.0 به عنوان نسل آینده وب در بین فناوری‌ها جایگاهی ویژه پیدا می‌کند.

در قسمت بعد به بررسی نحوه عملکرد Web 3.0 و ویژگی‌های کلیدی آن خواهیم پرداخت.