چرا توسعه نرم‌افزار از اهمیت بالایی برخوردار است؟
یکی از دلایل این مسئله، همه‌گیر بودن آن است. کاملاً شفاف و واضح است که امروزه نرم‌افزار به عنوان یک تمایز کلیدی در محصولات مختلف و به طور کلی در کسبوکارها ظاهر شده‌است، از چیپ‌های ساده و ترموستات‌ها گرفته تا تکنولوژی‌های عظیم و نو مانند اینترنت اشیاء. برای درک بهتر اهمیت توسعه نرم‌افزار، باهم دو نمونه از استفاده آن را بررسی خواهیم‌کرد:
۱) ماشین روح یا Soul Machine: از نرم‌افزارهای مختلف که مجهز به هوش مصنوعی هستند برای ایجاد مشاوران آنلاین استفاده می‌شود. این مشاوران آنلاین(Online Advisors) نحوه خدمات رسانی به کاربران را ساده‌سازی می‌کنند و دیگر نیازی نیست جهت دریافت پاسخ‌های روتین از ادمین، زمان زیادی منتظر ماند. این مشاوران به گونه‌ای طراحی شده‌اند که به سوالات و نیازهای کاربران هوشمندانه و کارآمد پاسخ دهند؛ جالب‌تر اینکه برخی از این مشاوران دارای صداها و چهره‌هایی انسان‌گونه هستند. به طور تقریبی بر اساس آمارهای گوناگون، مشخص شده‌است که این مشاوران می‌توانند به ۴۰ درصد از سوالات کاربران بدون دخالت انسان پاسخ مناسب دهند و به علت مجهز بودن به هوش مصنوعی، در طی زمان از تعاملات خود با کاربران برای بهبود عملکرد خود و یاد گرفتن، استفاده می‌کنند.
۲) خطوط برق(Electrical Power Line): همانطور که همه ما می‌دانیم، کار با خطوط برق بسیار خطرناک و یا بهتر بگویم کشنده است! برای ایمن‌سازی بیشتر و حفظ جان مهندسین برق، با استفاده از یکسری امکانات فیزیکی و قفل‌های الکتریکی مخصوص، از متمرکز شدن جریان برق جلوگیری کرده و آن را در قسمت‌های مختلف و البته در صورت نیاز، از مسیر منحرف می‌کنند. اما مدیریت و کنترل این تجهیزات نیازمند نرم‌افزار است. با استفاده از اطلاعات دریافتی از این دستگاه‌ها، اطلاعات مختلفی از جمله موقعیت جغرافیایی، وضعیت مدار و... روی یک صفحه نمایش دیجیتال قابل مشاهده است.
مثال‌های متعدد دیگری نیز در این زمینه وجود دارند که تمامی آنها سهولت کار برای کاربران را به همراه دارند.
ویژگی‌های کلیدی توسعه نرم‌افزار موثر:
تا اینجا از اهمیت توسعه نرم‌افزار و لزوم بکارگیری آن آشنا شدیم؛ مثل روز روشن است که برای پیشی گرفتن از رقبا و ایجاد تمایز از محصولات دیگر، باید از توسعه نرم‌افزار استفاده کنیم؛ اما استفاده از آن نیازمند مهارت، تکنیک‌های تخصصی و فناوری‌های خاص خود است؛ قاعدتاً هرچه مهارت بیشتری در این زمینه بکار بگیریم، نتیجه نهایی شامل کیفیت بالاتری خواهد‌بود. در ادامه به چند موضوع کلیدی در زمینه توسعه نرم‌افزار اشاره خواهیم‌کرد:
هوش مصنوعی: این فناوری نوین و بسیار کاربردی، نرم‌افزار را قادر می‌سازد که بتواند از توانایی تصمیم‌گیری و یادگیری انسان تقلید کند. شبکه‌های عصبی(Neural networks)، یادگیری ماشینی، پردازش زبان طبیعی و قابلیت‌های شناختی(Cognitive capabilities)، همه و همه برای کسب‌و‌کارهای مختلف زمینه پیشی گرفتن از رقبا را فراهم می‌سازند. استفاده از این قابلیت‌های هوش مصنوعی برای تولید یک محصول و یا ارائه خدمات به مشتریان، می‌تواند باعث شود تا برند شما دنیای کسب‌و‌کارتان را زیر و رو کند! برای مثال یکی از محبوب‌ترین و معروف‌ترین چت بات‌های دارای هوش مصنوعی حال حاضر IBM Watson نام دارد که همانطور که از اسمش پیداست، ساخته شرکت IBM است و به گفته خود شرکت سازنده، واتسون تنها یک چت بات نیست بلکه فراتر از آن است! براساس گفته‌های این کمپانی، می‌توانید از واتسون در زمینه‌های مختلف بهره بگیرید؛ زمینه‌هایی مثل بررسی و بهبود بخشیدن به بخش نیازمندی‌های محصول(Product requirements) از طریق بررسی عوامل مختلف مانند: عوامل نامشخص(Unclear actors)، الزامات ترکیبی(Compound requirements) و... .
توسعه ابر بومی یا ابر نیتیو(Cloud-native Development): توسعه ابر نیتیو راهی برای ساخت برنامه‌های کامپیوتری در جهت بهره‌برداری از محیط‌های ابری است. یک اپلیکیشن ابری شامل اجزای مجزا و قابل استفاده مجدد(Reusable) است که با عنوان میکروسرویس شناخته می‌شود و برای ادغام در هر محیط ابری طراحی شده‌است(دارای قابلیت ادغام یا Integrate در هر محیط ابری ست). این میکروسرویس‌ها به عنوان بلوک‌های سازنده(Building Blocks) عمل می‌کنند و اغلب در کانتینرها(Containers) پکیج(package) می‌شوند. به دلیل این معماری، برنامه‌های ابر بومی می‌توانند از محیط‌های ابری برای بهبود عملکرد، انعطاف پذیری و توسعه‌پذیری(Extensibility) استفاده کنند.
توسعه مبتنی بر ابر(Cloud-based Development): امروزه بسیاری از سازمان‌های فناوری اطلاعات برای بهبود مدیریت منابع و کاهش هزینه‌ها سعی در استفاده از Cloud دارند؛ شرکت‌های توسعه نرم‌افزار نیز از این قاعده مستثنی نیستند. از این رو، Cloud می‌تواند به عنوان یک محیط توسعه یکپارچه(Integrated Development Environment یا به اختصار IDE) سریع، منعطف و مقرون به صرفه یا یک پلتفرم توسعه به عنوان سرویس(Development Platform as a Service یا به اختصار PaaS)، استفاده شود. این محیط‌های توسعه مبتنی بر ابر می‌توانند از کدنویسی، طراحی، یکپارچه سازی، تست کردن و سایر توابع توسعه پشتیبانی کنند. همچنین ارائه دسترسی‌های مختلف مانند دسترسی به APIها، میکروسرویس‌ها، DevOps و دیگر ابزارها و خدمات توسعه از دیگر ویژگی‌های آن‌هاست.
بلاکچین(Blockchain): بلاکچین یک دفترکل(Ledger) امن و متصل شده دیجیتالی است که هزینه و آسیب‌پذیری معرفی شده توسط بانک‌ها، نهادهای نظارتی و سایر واسطه‌ها را از بین می‌برد. این فناوری بی‌نظیر و نوین با آزادسازی سرمایه از سیستم‌های بانکی، سرعت بخشیدن به فرآیندها، کاهش هزینه‌های تراکنش و بسیاری مزایا و فواید دیگر، کسبوکارها را متحول کرده‌است. توسعه‌دهندگان با فرا دفتر توزیع‌شده (Distributed) و فناوری متن باز(Open Source) Hyperledger، کار می‌کنند تا نحوه عملکرد مشاغل را تغییر دهند. در یک کلام، بلاکچین بستری بسیار مناسب برای توسعه نرم‌افزار است!
توسعه کم کد(Low code): Forrester(فارستر یک شرکت پیشرو در زمینه تحقیقات بازار جهانی است که به سازمان‌ها کمک می‌کند تا با بکارگیری فناوری‌های نوین، محصولاتی متفاوت ارائه داده و از خواسته‌های مشتریان فراتر بروند و در بازار رقابت از رقبای خود پیش بگیرند)، Low-code را اینگونه تعریف می‌کند: “محصولات یا خدمات ابری برای توسعه برنامه‌ها که به جای برنامه‌نویسی از تکنیک‌های بصری(Visual) و بیانی(Declarative) استفاده می‌کنند و با هزینه کم یا بدون هزینه در دسترس مشتریان هستند...” ، به طور خلاصه این یک روش توسعه است که نیاز به کدنویسی را کاهش می‌دهد و کسانی که با کدنویسی آشنایی بسیار کمی دارند را نیز به گونه‌ای قادر می‌سازد تا بتوانند برنامه‌ها را با هزینه کمتر و سرعت بیشتر بسازند و یا در بخشی از ساخت آنها بتوانند مشارکت کنند.
تجزیه و تحلیل: تقاضا و درخواست برای جذب برخی متخصصین مانند: دانشمندان داده(Data Scientists)، توسعه‌دهندگان داده(Data Developers) و مهندسین داده(Data Engineers) به شدت در سال‌های اخیر افزایش یافته‌است. این موضوع به خوبی ایجاد‌شدن احساس نیاز در شرکت‌ها را به توسعه نرم‌افزار و مدیریت داده‌ها نشان می‌دهد. برهمین اساس شاهد اضافه نمودن قابلیت‌های مختلف تجزیه و تحلیل به نرم‌افزارها توسط توسعه دهندگان در سال‌های اخیر هستیم. سرویس‌ها و APIهای مبتنی بر ابر باعث ساده سازی مسائلی مانند: Data Exploration، خودکار‌سازی تجزیه و تحلیل داده‌های پیش‌بینی کننده و... می‌شوند.
مهندسی سیستم‌های مبتنی بر مدل: در Model Based Systems Engineering یا به اختصار MBSE، از زبان‌های مدل‌سازی نرم‌افزار برای انجام نمونه‌سازی اولیه، شبیه‌سازی و همچنین تجزیه و تحلیل طرح‌های نرم‌افزار برای اعتبارسنجی اولیه استفاده می‌شود. طراحی ساختمان(Building Design) در MBSE به شما کمک می‌کند تا الزامات پروژه را تجزیه و تحلیل کرده و بسط دهید تا بتوانید به سرعت از قسمت طراحی به قسمت اجرا سوییچ کنید.
موبایل(Mobile): یک قابلیت کلیدی برای توسعه‌دهندگان نرم‌افزار، ایجاد برنامه‌های تلفن همراه با اتصالات عمیق(Deep Connections) به داده‌ها است که تجربه کاربر را غنی و ارتقا می‌بخشد. فارستر طبق یکسری گزارشات اعلام کرده‌است که: “ادغام عمیق داده‌های دیجیتالی-موبایلی مشتریان تاثیر بسیار زیادی بر نحوه تعامل مشتریان با برندها دارد”.
یک واژه نامه کاربردی و سریع!
توسعه اَجایل(Agile Development): توسعه اجایل یا چابک نیازمندی‌ها را به فانکشن‌های مصرفی(Consumable) تقسیم‌بندی می‌کند و از طریق توسعه تدریجی(Incremental) این فانکشن‌ها را به سرعت ارائه(Deliver) می‌دهد. یه حلقه یا Loop از بازخوردها به یافتن نقص‌ها و رفع آنها در ادامه مسیر توسعه کمک شایانی می‌کند.
مدل تکامل قابلیت: Capability Maturity Model یا به اختصار CMM، مهارت فرآیندهای توسعه نرم‌افزار را ارزیابی می‌کند. این ارزیابی برای پیشرفت از اقدامات موقت تا مراحل تعریف‌شده، نتایج اندازه‌گیری شده(Measured Results) و فرآیندهای بهینه‌سازی شده(Optimized Processes) را شامل می‌شود.
رویکرد DevOps: ترکیبی از توسعه و عملیات! یک رویکرد مبتنی بر نگرش چابک است که توسعه نرم‌افزار و عملیات فناوری اطلاعات را در طراحی، توسعه، استقرار(Deployment) و پشتیبانی نرم‌افزار با هم ترکیب می‌کند.
توسعه سریع اپلیکیشن: Rapid Application Development یا به اختصار RAD، یک رویکرد غیرخطی(non-linear) است که طراحی و ساخت کد را در یک مرحله به هم پیوسته متراکم یا بهتر است بگوییم متمرکز می‌کند.
فریم ورک چابک مقیاس شده: Scaled Agile Framework یا به اختصار SAFe، راهی را در جهت مقیاس‌بندی روش چابک برای یک تیم یا سازمان توسعه نرم‌افزار فراهم می‌کند.
روش آبشار(Waterfall): روش آبشاری در اصل روش سنتی و قدیمی توسعه نرم‌افزار است که شامل مجموعه‌ای از مراحل خطی به صورت آبشاری از برنامه‌ریزی و جمع‌آوری نیازمندی‌ها از طریق استقرار و نگهداری است.
